مقاله ام درباره روستاي وليان در هفته نامه تريبون شهر

پيوند تاريخ و طبيعت در وليان

وليان روستايي تاريخي و آباد در بخش چِندار شهرستان ساوجبلاغ از توابع استان البرز است. اين روستاي هدفِ گردشگري در 35 کيلومتري شهر کرج و در دامنه جنوبي رشته کوه هاي البرز واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 30 متر است. اهالي اين روستا، شيعه و به زبان فارسي سخن مي گويند. درآمد بيشتر اهالي از زراعت، باغداري و دامداري تأمين مي شود و توت خشک از توليدات اصلي آن به شمار مي رود. در سال 1390 خورشيدي، 966 نفر در قالب 328 خانوار ساکن اين روستا بوده اند. از محوطه باستاني «کلاغ دره» واقع در جنوب روستاي وليان، سفال هاي قرمز و نخودي رنگ مشابه سفال هاي دوران تاريخي و اوايل اسلام به دست آمده و درخت چنار هزارساله در حياط مسجد جامع وليان نيز از ديگر جاذبه هاي طبيعي و تاريخي اين روستا است. نام آوران برخاسته از روستايوليان را اين چنين مي توان برشمرد:

1. سيد شرف الدين محمود ولياني طالقاني (درگذشت حدود 9ق) از فقيهان و متکلمان قرن دهم هجري قمري و نياي برخي سادات مناطق طالقان، ساوجبلاغ و آبيک است. نسب آيت الله سيد محمود طالقاني (درگذشت 1358ش) و جلال آل احمد (درگذشت 1348ش) به او مي رسد. فقيه نامدار شيعه ابن  ابي جمهور احسايي در سال 912ق براي سيّد شرف الدين محمود، اجازه روايي نوشته است. از اين اجازه چهار نسخه موجود است. در مجموعه اجازات شيخ نعمت الله بن حسين عاملي (تاريخ کتابت قرن 11ق)، شيخ ابراهيم  بن محمّد حرفوشي (درگذشت 1080ق) و سيّد حسين کرکي، پسوند «ولياني» در کنار نام جدّ او (سيّد جلال الدين) آمده اما کاتب نسخه بحارالانوار نوشته علامه محمّدباقر مجلسي (درگذشت 1110ق) به علّت آشنا نبودن و عدم دقّت، کلمه ولياني را از قلم انداخته است. سيّد شرف الدين محمود همچنين کرسي تدريس فلسفه و کلام اسلامي را در شهر قزوين عهده دار بود. شرحي بر حواشي خواجه نصيرالدين طوسي بر کتاب فلسفي «الاشارات و التنبيهات» نوشته بوعلي سينا از آثار او است. برخي بر اين نظرند که نام ديگر او «قاضي نجم الدين محمود طالقاني» و يا «امير نجم الدين» و به احتمال، آرامگاهش در روستاي يَرَک از توابع شهرستان الموت قزوين واقع است.

2. ملا شاه مراد ولياني از روحانيون هم روزگار با شيخ مرتضي انصاري که قرآن کريم را به زبان فارسي برگردانده است. محمدزمان ولياني فرزند او، سازنده ضريح امامزاده يحيي واقع در روستاي دوزعنبر ساوجبلاغ است.

3. ملا جواد ولياني قزويني از مشاهير شيخيه و از شاگردان سيد کاظم رشتي (درگذشت 1259ق) است که زمينه گرايش دختر خاله اش زرين تاج برغاني مشهور به قره العين (درگذشت 1268ق) را به شيخيه فراهم ساخت. او از نخستين کساني است که عليه سيد علي محمد شيرازي مشهور به باب بنيانگذار فرقه بابيت، رديه نوشت.

4. ميرزا محمد ولياني (زنده در سال 1280ق) نويسنده کتاب «هادي المظلّين» درباره کلام و عقايد شيعه که نسخه دست نويس آن در کتابخانه آيت الله گلپايگاني قم نگهداري مي شود.

5. استاد علي اشرف والي (درگذشت 1389ش) عارف، شاعر، خوشنويس، نقاش مکتب کمال الملک و نويسنده کتاب «طلوع دوباره شمس».

6. استاد جعفر والي (درگذشت 1395ش) کارگردان، نويسنده، بازيگر و گوينده گفتار متن سينما و تئاتر ايران.

نام وليان به جهت تردد آيت الله طالقاني از آنجا به منطقه طالقان، در اسناد سازمان اطلاعات و امنيت حکومت پهلوي (ساواک) آمده است. مواقعي که او در زادگاهش روستاي گليرد طالقان به سر مي برد، چهره هاي مذهبي و سياسي مخالف حکومت پهلوي به ديدارش مي رفتند. دکتر علي شريعتي (درگذشت 1356ش) از آن جمله بود که از طريق روستاي وليان به ديدار آيت الله طالقاني رفت و يک شب ميهمان او بود. همچنين سيد مجتبي ميرلوحي معروف به نواب صفوي (شهادت 1334ش) رهبر جمعيت فداييان اسلام، به هنگام ست در طالقان، از طريق وليان با شاگردان و اعضاي جمعيت فداييان اسلام ديدارهاي مخفيانه اي داشت. برخي بر اين نظرند که نواب صفوي موافقت خود با قتل نورالدين فتح اعظم رييس وقت محفل ملّي بهاييان ايران را در اين روستا به اعضاي فداييان اسلام اعلام کرده است. فتح اعظم در سال 1331ش بر اثر هجوم شبانه 17 تن از روستاييان، در خانه اش واقع در روستاي رامجين از توابع شهرستان ساوجبلاغ به قتل رسيد.

منابع: آقابزرگ تهراني، الذريعه الي تصانيف الشيعه، ج 4، ص 126؛ ابوالقاسم حاتمي، آثار تاريخي ساوجبلاغ و نظرآباد، ص 81؛ حسينعلي رزم آرا، فرهنگ جغرافيايي ايران، ج 1، ص 234؛ محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج 105، ص 11؛ مصطفي درايتي، فهرستواره دست نوشت هاي ايران (دنا)، ج 10، ص 1128؛ ياران امام به روايت اسناد ساواک: آيت الله سيد محمود طالقاني، ج 3، ص 436؛ يارمحمد نبيل زرندي، مطالع الانوار، ص 136، 138؛ سيد اشرف الدين کيايي طالقاني، قاضي نجم الدين محمود طالقاني يا برگي در تاريخ تشيع، ص 4، 8، 19؛ حسين عسکري، بيداري دشت کهن، ص 243، 247، 249؛ بهرام چوبينه، دکتر محمد مصدق و بهاييان، ص 31؛ پرتو حسني زاده و همکاران، روستاهاي هدف گردشگري استان تهران، ص 28؛ مجله حوزه، ش 58، ص 174؛ فصلنامه وقف ميراث جاويدان، ش 11 و 12، ص 119؛ احمد گل محمدي، جمعيت فداييان اسلام به روايت اسناد، ج 2، ص 467.

- نشر نخست اين مقاله در: حسين عسکري، «پيوند تاريخ و طبيعت در وليان»، هفته نامه تريبون شهر، سال دوم، ش 9، چهارشنبه ارديبهشت 1398، ص 3.

دانلود هفته نامه تريبون شهر

مقاله ام در هفته نامه تريبون شهر درباره رزکان هاي کرج و نظرآباد

مقاله ام درباره آيت الله مدرسي يزدي در هفته نامه تريبون شهر

مقاله ام درباره روستاي وليان در هفته نامه تريبون شهر

اشاره دکتر رضا غلامي به اهل توقف طالقان + دانلود مقاله

سه داستان نويس ساوجبلاغي به روايت حسين عسکري