مقاله ام در هفته نامه تريبون شهر درباره رزکان هاي کرج و نظرآباد

از رزکان کرج تا رزکان نظرآباد

در استان البرز وقتي نام «رزکان» را مي شنويم غالباً به ياد روستايي خوش آب و هوا مي افتيم که در سال هاي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي، فراواني آب درياچه سد بزرگ اميرکبير آن را به جنوب شهر کرج رانده است. سرتيپ حسينعلي رزم آرا رييس دايره جغرافيايي ستاد ارتش حکومت پهلوي در نخستين جلد از کتاب «فرهنگ جغرافيايي ايران» که در سال 1328 خورشيدي منتشر شده، اين روستا را از توابع دهستان ارنگه واقع در بخش کرج و جزو شهرستان تهران دانسته است. روستايي در 30 کيلومتري شمال شرق کرج که متصل به راه شوسه کرج - چالوس است. در آن روزگار، دويست تن سکنه داشته که به زراعت، دامداري و کرباس بافي مشغول بودند. سد کرج که به نام مصلح بزرگ ايراني جناب ميرزا تقي خان فراهاني مشهور به اميرکبير ناميده شده، بين سال هاي 1337 تا 1342 خورشيدي در تنگه واريان با طول تاج 390 متر و ارتفاع 0 متر با هدف تأمين آب مصرفي کلان شهر تهران ساخته شده است. پس از آبگيري سد کرج، به ناچار اهالي رزکان از منطقه کوهستاني شمال کرج به دشت جنوبي کرج کوچيدند و روستايي به نام «رزکان نو» شکل گرفت که هم اکنون از توابع شهرستان فرديس است. اين روستا گرچه جديد است اما در نزديکي آن، محوطه باستاني ارزشمندي متعلق به هزاره اول پيش از ميلاد مسيح و برج 12 متري آب متعلق به دوره پهلوي قرار دارد.

مدتي پيش، برادرم علي عسکري که صفحه اي پر مخاطب در اينستاگرام دارد، عکسي از جوانان روستاي رزکان از توابع شهرستان نظرآباد را برايم فرستاد و پرسيد مگر چنين روستايي در نظرآباد بوده و چه فرقي با رزکان کرج دارد؟ عکس ارسالي که متعلق به سال 1344 خورشيدي است، چهره هشت تن از جوانان رزکاني را در خود جاي داده است.  تا سال 1365 خورشيدي بخش ساوجبلاغ از توابع شهرستان کرج، داراي سه دهستان «افشاريه»، «اکراد» و «برغان» بود. اکراد وسيع ترين دهستان بخش ساوجبلاغ به شمار مي رفت که با محاسبات امروزي، همه شهرستان نظرآباد و بخشي از شهرستان ساوجبلاغ فعلي را شامل مي شد. براساس نوشته سرتيپ رزم آرا، روستايي به نام رزکان در دهستان اکراد ساوجبلاغ و در 48 کيلومتري شمال غرب کرج و 8 کيلومتري جنوب راه شوسه کرج - قزوين بوده که هم اکنون اثري از آن نيست. با توجه به اينکه در سال 1328 خورشيدي، نفر سکنه داشته، به نظر مي رسد که از سال هاي پيش از آن، روند متروکه شدن آن روستا آغاز شده بود.

سعيد صالحي که ريشه در اين روستا دارد، در اين باره مي گويد: «روستاي رزکان تقريباً در محل فعلي شرکت بستان ايران واقع در جنوب شهر نظرآباد و نزديکي روستاي خسروآباد قرار داشت. اين روستا به صورت قلعه بوده که اهالي آن در سال هاي پيش از پيروزي انقلاب، با فشار ارباب روستا، آنجا را ترک کردند و در روستاهاي اطراف ساکن شدند. رزکاني ها هم اکنون در محل فعلي روستاي خود مشغول کشاورزي و باغداري هستند.» سرنوشت روستاهاي رزکان کرج و نظرآباد چقدر شبيه به هم است. کوچ ناخواسته بر اثر جبر توسعه و زور ارباب و رزکان هاي «نو» که پس از آن شکل گرفته اند. با اين تفاوت که يکي مسي و ديگري کشاورزي است؛ يکي از شهرستان اصلي خود دور افتاده اما ديگري همچنان در آغوش شهرستان خود است.

منابع: حسينعلي رزم آرا، فرهنگ جغرافيايي ايران، ج 1، ص 98؛ جعفر کوهزاده، درآمدي بر فرهنگ و پيشينه کرج، ص 66، 205؛ حسن شاه محمدي و ابوالقاسم غلامي ماياني، گردشگري ويژه استان البرز، ص 369؛ علي مقيم و عبدالله عباس زاده، سيماي فرهنگ و طبيعت استان البرز، ص 99، 207؛ حسين عسکري، دشتي به وسعت تاريخ، ص 367 و تحقيقات ميداني نگارنده.

- نشر نخست مقاله فوق در: حسين عسکري، «از رزکان کرج تا رزکان نظرآباد»، هفته نامه تريبون شهر، سال دوم، ش 11، 5 خرداد 1398، ص 3.

مقاله ام در هفته نامه تريبون شهر درباره رزکان هاي کرج و نظرآباد

مقاله ام درباره آيت الله مدرسي يزدي در هفته نامه تريبون شهر

مقاله ام درباره روستاي وليان در هفته نامه تريبون شهر

اشاره دکتر رضا غلامي به اهل توقف طالقان + دانلود مقاله

سه داستان نويس ساوجبلاغي به روايت حسين عسکري